فرایند تحقیق علمی
فرایند تحقیق علمی به مجموعه مراحل منظم و پیوسته‌ای گفته میشود که امر تحقیق علمی را آغاز تا پایان امکان‌پذیر می‌نماید. فرایند تحقیق علمی شامل مراحل کلی است که هر مرحله خود نیز دارای فرایند ریزتری است که عملیات و اقدامات مناسب با آن انجام می‌گیرد. اصل اساسی در روش تحقیق، رعایت ترتیب و نظم فرایند کلی و خرده فرایندهای هر مرحله است تا تحقیق علمی را در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کمترین آسیب‌ها در زمینه کشف مجهول و راه‌حل مساله علمی سازد.
فرایند انجام تحقیق علمی از مراحل مختلفی تشکیل شده است که برحسب سلیقه پژوهشگران دسته‌بندی‌های گوناگونی از آن ارائه میشود. به عبارت دیگر تنوع رویکردهای تحقیقاتی نشان می‌دهد که تمامی پروژه‌های تحقیقاتی در فرایندهای خود دقیقاً یک توالی یکسان را دنبال نمی‌کنند. جدای از تنوع دسته‌بندی‌ها، فرایند تحقیق علمی باید پوشش‌دهنده کل عملیات مورد نیاز برای انجام تحقیق باشد. از طرف دیگر بین مراحل مختلف تحقیق علمی تعاملات بسیاری وجود دارد. چنانکه در شکل زیر ملاحظه میشود، فرایند تحقیق علمی از هفت مرحله تشکیل شده است که عناصر آن در درون یک چرخه قرار گرفته‌اند که به طور ضمنی نشان می‌دهد که احتمال دارد قبل از رسیدن به عنصر پنجم چند دور وجود داشته باشد. در ادامه هر یک از این عناصر به ترتیب توصیف شده‌اند.
Elements of the research process
انتخاب موضوع تحقیق
انتخاب موضوع تحقیق اولین مرحله در تدوین و اجرای یک طرح پژوهشی است. محقق موظف است که در ابتدای تحقیق حوزه‌ی وسیعی را که مایل است در آن پژوهش کند، مشخص سازد. البته باید گفت که این انتخاب به سلیقه شخص محقق بستگی دارد. اما توصیه میشود که محقق حوزه‌ای را انتخاب کند که مورد علاقه‌اش باشد و قصد کنجکاوی واقعی و عینی را از موضوعی دارد، در غیر این صورت او انگیزه کافی برای پژوهش نخواهد داشت و احتمالاً موفقیت شایانی کسب نخواهد کرد. در این مرحله محقق باید ویژه‌ترین سوالی را که قصد یافتن جوابش را از طریق به کار بردن روش تحقیق علمی دارد، مشخص و تعریف کند و به سادگی کاری را که می‌خواهد انجام دهد، بیان نماید.
مرور ادبیات تحقیق
بررسی ادبیات موضوع، به روند شناسایی و بررسی تحقیقات از قبل منتشر شده‌ای اشاره دارد که با عنوان تحقیق انتخاب شده ارتباط دارد. بررسی متون موجود می‌تواند شالوده تحقیق باشد. در این وضعیت نمی‌خواهیم داده‌های جدیدی را در پروژه فعلی جمع کنیم، بلکه این بررسی می‌تواند در رابطه با موارد زیر باشد:
- تضمین‌کننده این مطلب باشد که شخص دیگری در گذشته این طرح مقدماتی را انجام نداده است.
- درباره عنوان پیشنهادی تحقیق چه برحسب تئوری و چه برحسب روش‌شناسی، منبع ایده‌هایی جدید باشد.
- منبع قیاس باشد و یافته‌های مطالعات مرتبط قبلی با یافته‌های پروژه پیشنهادی را مقایسه کند.
تدوین یک مدل یا چارچوب مفهومی
مدلسازی یا تدوین یک چارچوب مفهومی همانند پلی است که میان ذهن و واقعیت برقرار می‌گردد. در تعیین هر چارچوب مفهومی صفت یا صفات خاصی از پدیده مورد توجه قرار می‌گیرد. چارچوب مفهومی درواقع دنباله طبیعی طرح نظری مساله تحقیق است که به صورت عملی نشانه‌ها و خط سیرهایی را که نهایتاً برای اجرای کار مشاهده و تحلیل درنظر گرفته خواهند شد، به یکدیگر مرتبط می‌کند. درواقع چارچوب مفهومی یک چارچوب فکری نظام‌مند درباره تبیین مساله مورد تحقیق است که راهنمای پژوهشگر در جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل میباشد.
یک چارچوب مفهومی مشخص می‌کند که چگونه محقق به مفاهیم موجود در یک مطالعه و علی‌الخصوص به ارتباط بین مفاهیم می‌نگرد. مفاهیم مشخص شده و چارچوبی که در آن‌ها جای گرفته‌اند، کل مسیر مطالعه را معین می‌کند.
همانگونه که در شکل زیر می‌بینید ایجاد یک چارچوب مفهومی دارای چهار عنصر است. عملیاتی کردن مفاهیم در صورت کیفی بودن ماهیت آن‌ها، با تعیین نحوه ارزیابی و در صورت کمی بودن ماهیت، با نحوه شناسایی و یا ارزیابی آن‌ها سر و کار دارد. شناسایی مفاهیم به طور معمول یک نقطه شروع محسوب میشود، ولی این عمل به طور کلی تکراری است. یعنی تا زمان نیل به یک نتیجه رضایت‌بخش بین عناصر مختلف در جریان میباشد.
Conceptual Model
بنابراین عامل اصلی اکثر تحقیق‌ها تشریح روابط بین مفاهیم است. یکی از رویکردهایی که در این فرایند به کار می‌رود استفاده از یک نقشه مفهومی» است که گاهی به عنوان نقشه ذهنی» نامیده میشود. می‌توان نقشه‌کشی مفهومی را به عنوان شکلی از توفان فکری دانست و آن را به تنهایی و یا به عنوان بخشی از یک تمرین گروهی به کار گرفت.
عبارت چارچوب مفهومی» برای تحت پوشش قرار دادن دامنه‌ی وسیعی از وضعیت و شرایط تحقیق به کار می‌رود. زمانی که تحقیق بیشتر علم محور باشد، احتمال دارد از عبارت همتراز چارچوب نظری» نیز استفاده کرد. احتمال دارد یک چارچوب نظری علی‌الخصوص در زمانی که تحقیق در ماهیت خود کمی است، یک مدل» نامیده شود.
بیان سوال‌ها و فرضیه‌های پژوهش
پرسش‌های تحقیق، سوالاتی هستند که محققان در پروژه تحقیقاتی در پی یافتن پاسخ‌های آن‌ها می‌باشند. در کل فرایند تحقیق تعیین این پرسش‌ها یکی از دشوارترین وظایف میباشد. این پرسش‌ها نه تنها باید با عنوان تحقیق و توجیه بررسی آن مرتبط باشند، بلکه باید قابل تحقیق هم باشند، یعنی به واسطه یک استراتژی تحقیق که در ظرف یک مقیاس زمانی و با توجه به منابعی که در اختیار محقق است، قابلیت پاسخ‌دهی هم داشته باشند. در راستای پاسخ‌گویی به سوال‌های تحقیق، وقتی متغیرهای مهم و روابط بین آن‌ها از طریق استدلال منطقی در چارچوب نظری تعیین شد، در وضعیتی قرار می‌گیریم که می‌توانیم روابط را در قالب فرضیه‌ها مورد آزمون قرار دهیم، تا پی ببریم که آیا این روابط در عالم واقعیت وجود دارند یا خیر.
فهرست کردن نیازهای اطلاعاتی و تعیین استراتژی تحقیق
در ایجاد یک استراتژی تحقیقاتی باید در خصوص جوانب مهم فرایندهای تحقیقاتی از جمله: روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش‌های گردآوری اطلاعات، روش‌های تحلیل داده‌ها، بودجه و جدول زمان‌بندی و نظایر آن تصمیم گرفت. اهداف و پرسش‌های تحقیق باید فهرستی از نیازهای اطلاعاتی را مطرح کنند.
اجرای تحقیق
بر اساس فرایند در گام ششم به اجرای تحقیق پرداخته میشود که جز مهمترین اجزای فرایند تحقیق به شمار می‌آید. بهترین طرح‌ها و استراتژی‌های پژوهشی بدون انجام دقیق، به نتایج مناسبی نخواهند رسید. با این حال باید یادآور شد که نتایج یک تحقیق زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که فرایندهای مقدماتی مطرح شده به دقت پی گرفته شده و تمهیدات مناسب برای انجام تحقیق اندیشیده شده باشد.
تدوین گزارش تحقیق
پس از انجام تحقیق، در گام آخر پژوهشگر به تدوین گزارش تحقیق می‌پردازد. برخلاف انجام یک تحقیق که محققان کم تجربه همواره به سرعت آن را انجام می‌دهند، نگارش نتایج معمولاً خیلی به تاخیر می‌افتد و وقت کافی برای تکمیل این وظیفه باقی نمی‌ماند. لذا، نگارش گزارش تحقیق می‌تواند به محض شروع پروژه آغاز شود، چرا که تمامی مراحل اولیه مثل بررسی ادبیات موجود و ایجاد چارچوب مفهومی،می‌تواند با پیش رفتن پروژه نوشته شود.
تحقیق ,یک ,فرایند ,چارچوب ,علمی ,انجام ,تحقیق علمی ,است که ,فرایند تحقیق ,که در ,چارچوب مفهومی ,برای انجام تحقیق
درباره این سایت